Da li će podgorički izbori uzdrmati vlast u Crnoj Gori?

Nakon višedecenijske vladavine Demokratske partije socijalista (DPS), vlast u glavnom gradu Crne Gore preuzela je tadašnja opozicija i novi politički subjekt: Pokret Evropa sad (PES) u oktobru 2022. Funkcionerka tog pokreta, Olivera Injac, izabrana je za gradonačelnicu. Nedugo zatim došlo je do raskola u PES-u između premijera Milojka Spajića i predsjednika države Jakova Milatovića, zbog čega je dio odbornika PES-a formirao poseban klub, iza kojeg danas stoji Milatović.

Vanredni lokalni izbori u Podgorici raspisani su nakon što je lokalnom parlamentu skraćen mandat, što su inicirali opozicioni odbornici (DPS, SD, SDP), a podržali Milatovićev Pokret za Podgoricu i građanski pokret URA. Prije toga, Milatovićevi odbornici, koji su se odvojili od PES-a, nisu uspjeli postići dogovor s bivšim kolegama oko podjele funkcija, što je otežavalo funkcionisanje grada.

Na izborima u Podgorici učestvuje 13 lista, među kojima je i lista iza koje stoji predsjednik države Jakov Milatović, a na njoj su i opozicione partije URA i PZP. Na izborima učestvuje i najjača opoziciona partija, DPS. Vladajuće partije izlaze u dvije kolone: PES i Demokrate u jednoj, a prosrpske partije bivšeg Demokratskog fronta u drugoj.

Na predstavljanju liste koja nosi njegovo ime, predsjednik Milatović je rekao da je „odabrao da ne okreće glavu na drugu stranu pred lošim praksama na lokalnom i državnom nivou“, te da će, kako je naglasio, rezultati izbora u Podgorici zaustaviti „politički cirkus“. Njegov sada koalicioni partner, Dritan Abazović, tu odluku vidi kao hrabru, jer je Milatović, kao jedan od osnivača PES-a, napravio, kako kaže, otklon od politike koju ta partija sada vodi na državnom nivou.

Nagovještaj novih političkih procesa?

Rezultati predstojećih izbora, prema mišljenju Marka Pejovića iz Centra za demokratiju i ljudska prava (CEDEM), mogu oblikovati buduće odnose između vlade, predsjednika i opozicije, a potencijalno i uticati na šire političke saveze i smjer kojim će zemlja ići u narednom periodu. 

„Ako vladajuće partije ostvare značajan uspjeh (Pokret Evropa sad, Demokratska Crna Gora, bivše partije Demokratskog fronta), to bi moglo ojačati poziciju vlade, jer bi rezultati pokazali da uživaju široku podršku među građanima. Taj uspjeh bi mogli iskoristiti kao potvrdu da su na pravom putu u sprovođenju svojih politika“, kaže Pejović. 

U scenariju u kojem bi opozicione partije ostvarile značajan uspjeh, to bi, prema Pejoviću, bio signal nezadovoljstva trenutnom vladom, zbog čega bi opozicija radila na organizaciji prevremenih parlamentarnih izbora.

Analitičar Boris Marić smatra da lokalni izbori mogu odrediti daljnje tokove na političkoj sceni, ali da ne mogu izazvati dramatične promjene. „Mogu biti vjetar u leđa za buduće procese, ali kratkoročno, u formalnom smislu, neće izazvati radikalni zaokret na političkoj sceni. Ove izbore bih definisao kao građenje pozicija za sljedeće parlamentarne izbore, kad god da budu“, ističe Marić.

Da li je Milatoviću ugrožena pozicija predsjednika države?

I prije nego što je izlaskom na podgoričke izbore Milatović ozvaničio svoje političke ambicije, za Pokret Evropa sad on je, zbog javnog neslaganja s politikom vlade, postao „dojučerašnji predsjednik svih građana i novi portparol opozicije“, koji „krši Ustav i miješa se u teme za koje nema ustavne nadležnosti“.

Zbog toga Marko Pejović navodi da ga ne bi iznenadila inicijativa za provjeru Milatovićevog legitimiteta na funkciji predsjednika države. 

„U tom smislu, ne bih isključio ni mogućnost da trenutna parlamentarna većina pokrene postupak utvrđivanja da li je predsjednik Crne Gore prekršio Ustav, u skladu s članom 93 Ustava Crne Gore, kako bi prekinuli agoniju u odnosima između parlamenta, izvršne vlasti i predsjednika“, kaže Pejović za DW.

Marić, s druge strane, smatra da su podgorički izbori svojevrsni test legitimiteta i da se može očekivati da nekom od aktera bude oslabljen legitimitet, ali ne do nivoa gubitka pozicije. 

„To ipak nije dovoljna osnova da poljulja pozicije premijera i predsjednika, jer se radi o lokalnim izborima. Mogu, dakle, imati uticaj, ali ne i presudan da utiču na trenutne pozicije i mandate“, smatra Boris Marić, dugogodišnji civilni aktivista i bivši generalni sekretar vlade.

Pratite nas i na Facebooku, preko Twittera, na Youtubeu, kao i na Instagramu