Η χορωδία της DW στα Καλάβρυτα

Τα Καλάβρυτα, η ορεινή κωμόπολη του νομού Αχαΐας, είναι ένας τόπος ιστορικής μνήμης που απλώνει τις «ρίζες» του έως το σήμερα. Στις 12 Δεκεμβρίου 1943 έγινε επίκεντρο ενός από τα μεγαλύτερα εγκλήματα πολέμου. Στρατιώτες της γερμανικής Βέρμαχτ εκτέλεσαν πάνω από 700 ανθρώπους, άνδρες και αγόρια άνω των 14 ετών, αφήνοντας ζωντανούς μόνο τις γυναίκες και τα μικρότερα παιδιά.

Όποιος Γερμανός επισκέπτεται τον τόπο έρχεται αναπόφευκτα αντιμέτωπος με την ιστορία. Το ίδιο συνέβη και με τη χορωδία της DW, η οποία επισκέφθηκε τα Καλάβρυτα προ ημερών ως πρώτο σταθμό της εβδομαδιαίας περιοδείας της στην Ελλάδα. Η Ειρήνη Αναστασοπούλου, μέλος της ελληνικής σύνταξης της DW, οργάνωσε το ταξίδι αυτό, που είχε και τη στήριξη του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών, ως συνεισφορά στη διαδικασία συμφιλίωσης και την καλύτερη κατανόηση μεταξύ Ελλήνων και Γερμανών. «Ήταν η δυσκολότερη εμφάνιση που κάναμε ποτέ», σχολίασε η Έβελιν Μπαρτς εμφανώς συγκινημένη. Και δεν ήταν η μόνη που δυσκολεύτηκε να τραγουδήσει.

Κι άλλα μέλη της 45μελούς χορωδίας είχαν την αίσθηση ότι ο έχει κλείσει ο λαιμός τους μετά από όσα έμαθαν και είδαν. «Πριν από το ταξίδι δεν είχα ακούσει τίποτα για το Καλάβρυτα. Βεβαίως και πήραμε σχετικές πληροφορίες, αλλά είναι διαφορετικό να βρίσκεσαι εδώ», εξομολογείται ο Γκραντ Σάντερσον από το αγγλικό πρόγραμμα της DW. Ο ίδιος κατάγεται από τη Νότια Αφρική. Μεγαλωμένος υπό το καθεστώς του Άπαρτχαϊντ γνωρίζει πολύ καλά τι σημαίνει αδικία, ωστόσο δεν τολμά να κάνει συγκρίσεις με τα γεγονότα των Καλαβρύτων.

Καμία αποζημίωση μέχρι και σήμερα

Τα Καλάβρυτα έχουν γίνει συνώνυμο των εγκλημάτων πολέμου και της αντίστασης. Στο Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος διατηρείται ζωντανή η ιστορική μνήμη πριν από τον πόλεμο αλλά και κατά τη διάρκεια της ιταλικής και γερμανικής κατοχής. Έγγραφα της Βέρμαχτ δείχνουν ότι η «Επιχείρηση Καλάβρυτα» ήταν μια επί μακρόν σχεδιασμένη επίθεση εναντίον της οργανωμένης αντίστασης στην περιοχή. Η 91χρονη σήμερα Αλεξάνδρα Ρεστέμη θυμάται ακόμη τη μέρα που μετέφερε ως νεαρή γυναίκα τότε μαζί με άλλους κατοίκους του χωριού τους νεκρούς άνδρες και τα αγόρια από το βουνό στο νεκροταφείο. Πως προσπάθησε να θάψει με πρόχειρα μέσα τον πατέρα και τον αδελφό της μέσα στο καταχείμωνο. Ακόμη και σήμερα τα μάτια της γεμίζουν δάκρυα όταν θυμάται.

 «Είναι τρομερό αν σκεφτεί κανείς όλα όσα συνέβησαν», σχολίασε η Ελίζαμπετ Σύσλερ, η 82χρονη πρώην συντάκτρια ειδήσεων της DW και γηραιότερο μέλος της χορωδίας. Όπως λέει, κατανοεί τα επανειλημμένα αιτήματα για αποζημίωση και τονίζει ότι παρά τη Γερμανική Επανένωση «η γερμανική κυβέρνηση ακόμη αποφεύγει» το ζήτημα.

Ωστόσο η διεκδίκηση αποζημιώσεων είναι δύσκολη. Δικαστικές προσφυγές ιδιωτών για αποζημίωση έχουν απορριφθεί τόσο από στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο όσο και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Παρόλα αυτά πολλοί κάτοικοι των Καλαβρύτων θεωρούν τη γερμανική κυβέρνηση ηθικά υπόχρεη να καταβάλει αποζημιώσεις.

Η μουσική ως γέφυρα συνεννόησης

Κανένα μέλος της χορωδίας της DW δεν μπορούσε να φανταστεί πόσο ισχυρά παραμένουν τα συναισθήματα της ελληνικής πλευράς για αυτό το ζήτημα. Σε μια εκδήλωση συζήτησης πριν από τη μουσική παράσταση πολλά πράγματα ξαναβγήκαν στην επιφάνεια. Συγκινητικές διηγήσεις μαρτύρων της εποχής, οι επισημάνσεις του Πάνου Τσαπάρα, εκδότη της Φωνής των Καλαβρύτων, το ζήτημα της ευθύνης των μέσων ενημέρωσης σε ό,τι αφορά τα εκατέρωθεν στερεότυπα για τους Γερμανούς και τους Έλληνες και φυσικά το θέμα των πολεμικών επανορθώσεων.

«Αν καταφέρουμε να συγκινήσουμε με τα τραγούδια μας έστω κάποιους λίγους, τότε θα έχουμε ήδη πετύχει κάτι», σχολίασε λίγο πριν την εμφάνιση της χορωδίας η διευθύντρια της χορωδίας Μάγια Μπράουν. Και πράγματι, παρά τις συναισθηματικές διακυμάνσεις που είχαν προηγηθεί, η «σπίθα» μεταδόθηκε στους περίπου 50 επισκέπτες της εκδήλωσης. Ντυμένοι με παραδοσιακές ενδυμασίες από τις πατρίδες τους οι τραγουδιστές και οι τραγουδίστριες από 20 χώρες ερμήνευσαν στη μικρή αίθουσα εκδηλώσεων των Καλαβρύτων τραγούδια για την ειρήνη και την ελευθερία. Από Μίκη Θεοδωράκη μέχρι το Χορωδιακό των Φυλακισμένων από την όπερα Ναμπούκο. Στο τέλος χειροκρότησαν όλοι.

Αντρέα Κασίσκε / Άρης Καλτιριμτζής