شرایط نگران کننده حقوق بشر در ایران • مصاحبه با نرگس محمدی

بخش اول این گزارش به انتخابات و پس از آن اختصاص دارد. نبود انتخابات آزاد و منصفانه و نحوه سرکوب معترضان به نتایج اعلام شده، بازداشت‌ها، محاکمه‌ها، انسدادهای اجتماعی، محدودیت‌‌های رسانه‌ای، فشار بر کنشگران، دانشجویان، احزاب و نهادهای مدنی، از سرفصل‌های مندرج در این گزارش هستند.

بخش دیگر این گزارش، مشتمل بر مجازات اعدام، پیگرد دگراندیشان دینی، بازداشت فعالان کارگری، زنان و معلمان است. گزارش با مرور نمونه‌هایی از تخریب میراث فرهنگی و محیط زیست به پایان می‌رسد.

برای خواندن متن کامل گزارش کانون مدافعان حقوق بشر ایران بر روی لینک پایین این نوشته کلیک کنید.

نرگس محمدی، سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر در گفتگو با دویچه‌وله، از ویژگی‌ها و تفاوت‌های این گزارش و چشم‌انداز وضعیت حقوق بشر در ایران می‌گوید.

دویچه‌وله: گزارش اخیر شما، با توجه به شرایطی که کشور از انتخابات به بعد پشت سر گذاشته، چه تفاوت‌هایی نسبت به گزارش‌های پیشین دارد؟

نرگس محمدی: محور این گزارش، انتخابات دور دهم و وقایع پس از آن است. خود انتخابات بر اساس معیارهای بین‌المللی و تعهدات ایران، از جمله منشور اتحادیه بین‌المجالس، منصفانه و آزاد نبوده است. اتفاقات پس از انتخابات نیز، نقض آشکار حقوق بشر هم در عرصه میثاق‌های بین‌المللی وهم در عرصه قوانین خود جمهوری اسلامی بوده‌اند. در برخورد با مردم در خیابان‌ها، بازداشت‌های گسترده، نحوه نگاهداری دستگیرشدگان، دادگاه‌ها و محاکمه‌‌ها یا نادیده گرفتن حق اجتماعات، اصول قانون اساسی نقض شده‌اند. اصل ۲۷ قانون اساسی حق اجتماع را برای مردم درنظر گرفته اما این حق در حوادث پس از انتخابات پایمال شد. حق تشکیل اصناف و احزاب و نهادهای مدنی از مردم گرفته شد و حتی دفاتر احزاب قانونی و دارای مجوز هم پلمپ شدند. در ادامه این فشارها، دیدیم که از نشست اعضای حزب اعتماد ملی در منازل نیز جلوگیری کردند. تعطیلی مطبوعات و تنگ شدن عرصه اطلاع‌رسانی، بی‌سابقه است. به‌طور کلی، شرایط کنونی به نسبت سال‌های قبل، بسیار نگران‌کننده است.

کانون تاکنون گزارشی به این کمیت یا کیفیت داشته است؟

باید گفت که از نظر کیفی، نقض حقوق‌بشر همواره در ایران بوده و گزارش‌های ما با ذکر جزییات، این واقعیت را تایید می‌کنند. شرایط کنونی موجب شده که به لحاظ کمی، گزارش ما گسترده‌تر باشد. از نظر کیفی، عمق نقض حقوق بشر در ماه‌های گذشته بیشتر بوده است. مثلا حمله به اجتماعات مسالمت‌آمیز مردم و کشته شدن افراد بیگناه، حکایت از جدی‌تر شدن نقض حقوق بشر است.

خانم عبادی چند ماه است که در ایران نیستند. عدم حضور ایشان در کار کانون اثری داشته است؟

نخست بگویم که کانون یک نهاد قانونی است و متکی به شخص نیست. خانم عبادی به دلیل موقعیت‌شان، معمولا سالی چند بار یا چند ماه در خارج کشور فعالیت می‌کنند. عضو کمیته کاری سازمان ملل هستند و بخشی از فعالیت‌هایشان آنجاست. بخشی از کارهای خود را هم در موسسه نوبلیست‌ها انجام می‌دهند. عدم حضور ایشان در ایران، خارج از روال معمول نیست و در نتیجه، کانون مشغول کارهای جاری است.

آیا پلمپ خود کانون یا دستگیری اعضای آن، اثری در کار، روند مراجعات، گردآوری و نگاهداری مطالب یا پیگیری‌های متمرکز شما نگذاشته است؟

قطعا امکانات می‌تواند حوزه کار ما را وسیع‌تر کند. پلمپ غیرقانونی دفتر کانون از دی‌ماه سال گذشته ادامه دارد و شکایت‌های ما به نهادهای قضایی تاکنون پاسخی نداشته است. متاسفانه این رفتار خارج از چارچوب تعهدات ایران در عرصه داخلی و خارجی زیاد است و قانون ملاک رفتار با نهادها و ان‌جی‌اوها نیست. امکانات ما را گرفته‌اند و ما با توجه به فشارهای امنیتی بالا در این روزها، محدودیت‌های زیادی داریم. اما این‌همه، دلیل نمی‌شود که فعالیت‌ خودمان را متوقف کنیم.

با این توضیحات و نمونه‌‌های مندرج در گزارش، آینده را چگونه می‌بینید؟

ما به آینده خوشبین هستیم زیرا حقوق بشر مربوط به کشور و دولت و حکومت خاصی نیست. قلمرو حقوق بشر گسترده و به اندازه تمام جهان است. نقطه اتکای حقوق بشر، افکار عمومی و ملت‌ها هستند و نقش ملت‌ها و مردم برجسته‌تر از دولت‌ها و حکومت‌هاست. حقوق بشر از نقاط روشن آینده جهان است و از اهرم‌هایی مانند وجدان بشریت و مکانیسم‌های بین‌المللی بهره‌مند است.

بگذارید مثالی بزنم: آخرین موضعگیری جهانی در زمینه حقوق بشر علیه اسراییل و به نفع غزه بود. این نشان داد که حکومت‌ها هرچند پرنفوذ و دارای لابی‌های قدرتمند باشند، اما در ارزیابی حقوق بشری، خلع سلاح می‌‌شوند. محکومیت اسراییل نماد برجسته‌ای از موازین حقوق بشری بود و این امیدواری را ایجاد کرد که می‌توان حکومت‌ها را علیرغم قدرت‌شان، به صورتی عریان ارزیابی کرد.

نیازی به بازدید نمایندگان سازمان ملل یا سازمان‌های حقوق بشری، برای مشاهده مستقیم اوضاع ایران می‌بینید؟ اقدام یا پیشنهادی در این زمینه شده است؟

بله و مهمترین نکته، درخواست آقای بان کی مون در آخرین گزارش‌شان بود. این درخواست البته در دسامبر سال ۲۰۰۹ در سازمان ملل بررسی خواهد شد. آقای بان کی مون تاکید کرده که ایران از سال ۲۰۰۵، مجوز ورود به گزارشگران ویژه از کمیته‌های کاری سازمان ملل را نداده است. به نظر میرسد حضور این گزارشگران ویژه در ایران و ارائه مستنداتی در مورد آزادی ‌بیان،بازداشت‌های گسترده و آزادی مذاهب، به‌نوعی روشن‌کننده افکار عمومی جهان نسبت به وضع حقوق بشر در ایران باشد و ما به شدت از چنین امری استقبال می‌کنیم.

نویسنده و مصاحبه‌گر: مهیندخت مصباح

تحریریه: کیواندخت قهاری