رنج برنج‌کاران و ساکنان خوزستان

ریزگردها و آلاینده‌ها خوزستان را از نفس انداخته‌اند. مشکل بزرگی که سال به سال بر دامنه آن افزوده می‌شود. این شامل حال فقط مردم اهواز یا دیگر نقاط خوزستان نمی‌شود. بلکه وضعیت در استان‌های لرستان و کردستان نیز وخیم گزارش شده است. بر اساس ارزیابی کارشناسان حداقل ۱۷ میلیون نفر از مردم کشور در معرض ریزگردها و غبار قرار دارند. وضعیت در خوزستان بحرانی‌تر از سایر نقاط گزارش شده است.

استان خوزستان از حیث کشت و تولید برنج در رتبه سوم کشور قرار دارد. بیشترین میزان تولید برنج در خوزستان در شهرستان باغملک است اما در شهرهای اهواز، شوش، شوشتر و ایذه نیز برنج کشت می‌شود. میزان تولید برنج استان خوزستان برای تامین نیازهای مردم خود این استان نیز کفایت نمی‌کند و واردات برنج این استان سالانه بالغ بر ۱۶۰ هزار تن است.

بنا بر ادعای مسئولان در استان خوزستان سالانه ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تن برنج تولید می‌شود. برنج‌های تولید این استان انواع گوناگونی دارد. از آن جمله‌ است نوع دانیال، کادوس، عنبربو و شفق. مسئولان و از جمله معاون بهبود محصولات کشاورزی جهاد کشاورزی خوزستان به مشکلات تولید برنج در این استان اعتراف می‌کنند.

در برخی از نقاط کوهستانی استان خوزستان برنج به شکل نشایی کشت می‌شود. مشکل تامین آب نیز از جمله مشکلاتی است که تولید برنج در این استان را دشوار می‌کند. تشویق کشاورزان از سوی جهاد کشاورزی به تولید برنج در این استان عملا ناشی از نادیده گرفتن این مشکلات بوده است. مشکلاتی که حال گریبانگیر کشاورزان این استان شده است.

طبق گفته‌های یک کشاورز خوزستانی به نام بهمنی، کشاورزان زیادی به کشت برنج در این استان روی آورده‌اند. این کشاورزان چندین ماه از زمان کشت تا برداشت محصول بر سر زمین‌های خود فعالیت می‌کنند. اما پس از برداشت برنج متوجه می‌شوند که بهای تمام شده محصولاتشان از بهای برنج‌های وارداتی بیشتر است.

بازار برنج کشور در تصرف برنج‌های وارداتی است. برنج‌هایی که از هند، پاکستان و تایلند روانه بازار کشور می‌شوند. برخی از انواع این برنج‌ها از کیفیت نازلی برخوردارند. این در حالی است که برنج‌ تولیدی استان خوزستان قادر به رقابت با برنج‌های وارداتی نیست. از این‌رو، بسیاری از کشاورزان برنج‌کار پس از ۲ سال فعالیت، زمین‌های کشاورزی خود را رها کرده و به کشت برنج در این استان خاتمه داده‌اند.

زمین‌های کشاورزی رها شده در استان خوزستان، به محیطی مناسب برای ریزگردها بدل شده‌اند. بسیاری از زمین‌های رها شده‌ای که پیش از این برای کشت برنج در نظر گرفته شده بودند، بر مشکل غبار و ریزگردها در این استان افزوده‌اند.

گرمای شدید، شوری آب و شور شدن خاک مناطق زیرکشت و مشکل آبیاری از یکسو و واردات برنج از کشورهای دیگر باعث آن شده‌اند که این پروژه جهاد کشاورزی به اهداف خود دست نیابد. به عنوان نمونه، درست هنگام برداشت محصول برنج در آبان، کشتی‌های حامل برنج وارداتی نیز در بنادر کشور پهلو می‌گیرند.

مردم استان خوزستان از ناپاکی هوا و پدیده ریزگردها رنج می‌برند. این در حالی است که رنج کشاورزان این استان، رنجی است مضاعف. کاهش زمین‌های زیرکشت این استان بر مشکل ریزگردها می‌افزاید و گسترش گرد و غبار در این استان، از امکان فعالیت در حوزه کشاورزی می‌کاهد.

مشکل آب یکی از مشکلات اصلی کشاورزان در خوزستان است. بسیاری از این مشکلات از مدیریت غلط و غیرکارشناسانه مسئولان کشور ناشی می‌شود. از آن جمله است ایجاد سد کرخه. این سد باعث مشکل کم‌آبی در نقاطی از این استان شده است. به عنوان نمونه کشاورزان شهرستان حمیدیه در اثر ایجاد این سد آسیب دیده‌اند. حمیدیه به دلیل وجود رود کرخه، یکی از پر آب‌ترین نقاط استان خوزستان بود.

احداث سد کرخه و سوءمدیریت مسئولان جهاد کشاورزی، به بیکاری تعداد کثیری از کشاورزان این استان منجر شده است. افزایش ریزگردها و همچنین معضلات اقتصادی به اعتراض مردم این استان دامن زده است. حتی در اوایل سال جاری، کار به درگیری بین کشاورزان شهرستان حمیدیه و ماموران انتظامی کشید. ده سال است که مردم شهرستان حمیدیه و برخی از دیگر نقاط این استان با مشکل کم‌آبی روبه‌رو هستند.

مسئولان مدعی هستند که مشکل ریزگردها و نابسامانی‌های اقتصادی کشاورزان در کشور ناشی از عوامل خارجی هستند: ایجاد سد در کشورهای همسایه، مزارع رها شده در عراق و یا تحریم‌های اقتصادی. اما مسئولیت مسئولان کشور نیز در ایجاد این مشکلات بسیار سنگین است. ساخت بی‌رویه سد و سیاست‌های غلط کشاورزی، هم بر رنج کشاورزان افزوده است و هم به مشکلات زیست محیطی دامن زده است.