تشکیل فراکسیون مناطق ترک‌نشین در مجلس و چالش‌های آن
۱۳۹۵ آبان ۱۱, سه‌شنبه
فراکسیون مناطق ترک‌نشین مجلس بعد از هفته‌ها تبادل نظر و رایزنی نمایندگان در ۹ آبان ۱۳۹۵ تشکیل شد.
مسعود پزشکیان نائب رئیس مجلس ایران به عنوان رئیس این فراکسیون انتخاب شد. نادر قاضی‌پور، نماینده ارومیه به همراه رضا کریمی نماینده اردبیل به عنوان نائب رئیس اول و دوم انتخاب شدند. زهرا ساعی نماینده تبریز، آذرشهر و اسکو نیز به عنوان سخنگوی این فراکسیون برگزیده شد.
در ترکیب این فراکسیون از تمامی جناح‌های حاضر در مجلس از اصلاح‌طلبان گرفته تا اصول‌گرایان حضور دارند.
بیشتر بخوانید: آیا مجلس ایران فراکسیون قومی و مذهبی خواهد داشت؟
خبرگزاری ایسنا به نقل از زهرا ساعی سخنگوی فراکسیون مناطق ترک‌نشین نوشته است که هدف این فراکسیون "استفاده از ظرفیت نمایندگان برای رفع مشکلات مناطق ترک‌نشین" است.
وجه اشتراک ۱۰۰ نماینده هویت زبانی بوده است
به نظر حیدر بیات، شاعر و پژوهشگر ادبیات کلاسیک ترکی، علاوه بر چهار استان آذربایجان شرقی،آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان نمایندگانی از قزوین، خراسان شمالی، اصفهان و تهران نیز در این فراکسیون حضور دارند. وجه اشتراک عمده اعضای این فراکسیون به قول بیات هویت زبانی آنها بوده است.
بنابراین یکی از مهم‌ترین اهداف این فراکسیون پیگیری اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی مربوط به آموزش زبان‌های قومی در مدارس کشور خواهد بود.
به گفته آقای بیات، این نمایندگان با "فاکتور ترک بودن و حمایت از ادبیات و هویت ترکی به مجلس راه یافتند". او می‌افزاید: «در تبریز بعضی از نمایندگان اصلاح‌طلب تعهد کتبی دادند که اگر به مجلس بروند مطالبات اقوام را پیگیری کنند. آنها متعهد شدند که در رابطه با تدریس زبان ترکی و اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی تلاش کنند. اینها به این نتیجه رسیدند در درازمدت نمی‌توانند صرفا با شعار حمایت از اقوام رای مردم را جذب بکنند و باید گام‌های عملی بردارند تا دفعات دیگر بتوانند رای بیاورند.»
توجه حاکمیت به هویت ترکی به دلیل شیعه بودن
راز موفقیت این فراکسیون به عقیده بیات این است که اینها تکثر را پذیرفته‌اند و در درون خود به این نتیجه رسیده‌اند که این مسئله ضد اسلامی و ضدملی نیست.
بیات تاکید می‌کند: «با توجه به مسائلی که در منطقه پدید آمده و دو قطبی شدن شیعه و سنی منطقه، حاکمیت به هویت ترکی اکنون بیشتر توجه می‌کند. فاکتور شیعه بودن ترک‌های ایران هم سبب شده است که حاکمیت به هویت ترکی بیشتر توجه کند.»
بیات تشکیل فراکسیون مناطق ترک‌نشین را بزرگ‌ترین رویداد در سرنوشت اقوام توصیف می‌کند و از استقبال مردم ترک‌زبان از تشکیل این فراکسیون خبر می‌دهد.
گفتنی است پیش‌تر نمایندگان اهل سنت نیز فراکسیون خود را تاسیس کرده بودند. این فراکسیون در نخستین اقدام خود از آقای روحانی خواست که در ترمیم کابینه خود یکی از وزرا را از میان نیروهای اهل سنت انتخاب کند.
بیشتر بخوانید: درخواست اهل سنت ایران از دولت برای انتصاب حداقل یک وزیر
بیات همچین خاطرنشان می‌کند که تشکیل فراکسیون مناطق ترک‌نشین برایند خواست مردم بوده است و مجالس آتی ایران هم از این به بعد فراکسیون بسیاری قوی مناطق ترک‌نشین خواهند داشت.
اما این کارشناس به این مسئله هم اشاره می‌کند که باید منتظر عملکرد فراکسیون جدید بود که تاچه حد "صادقانه با فعالان آذربایجانی تعامل می‌کند و به دنبال مطالبه درخواست‌های مناطق ترک‌نشین است؟"
حسن شریعتمداری: تقویت حس ملی آذربایجانی‌ها
به نظر حسن شریعتمداری، تحلیلگر مسائل سیاسی ایران، "فراکسیون یک وسیله‌ی قانونی در اختیار ملیت‌ها قرار می‌دهد تا خواسته‌های خود را "نه فقط با سرو صد ا و تظاهرات بلکه از طریق نفوذ در مراکز قانونی و پیگیری‌های قانونی به عرصه برساند".
وی تاکید می‌کند: «فراکسیون مناطق ترک‌نشین می‌تواند در تقویت حس ملی و خودباوری آذربایجانی‌ها کمک بکند البته به شرط اینکه این یک حرکت زودگذر مبتی بر تحریک احساسات مردم حوزه های انتخابیه در هنگام انتخابات برای داغ کردن تنور انتخابات نباشد.»
برخی از مخالفان تشکیل فراکسیون مناطق ترک‌نشین درباره خطر و تهدید تجزیه کشور هشدار داده‌اند. شریعتمداری با این نظر موافق نیست و می‌گوید: «فکر نمی‌کنم که ۱۰۰ نماینده مجلس که همه بوسیله شورای نگهبان سوابق‌شان رسیدگی شده و در حقیقت یک نوعی ذوب نظام ولایت فقیه هستند، بخواهند گوشهای از مملکت را تجزیه بکنند.»
آقای شریعتمداری با خوشبینی تاکید می‌کند که نظام در دو محور تمامیت‌گرایی و عدم توزیع قدرت شکست خورده و مجبور است به تدریج به سمت توسعه متوازن ملی و توزیع قدرت متناسب پیش برود.
این کارشناس تصریح می‌کند که بزرگ‌ترین چالش پیش روی نمایندگان ترک زبان می‌تواند این باشد که آنها تسلیم تبلیغات شوند و انفعالی عمل کند. وی همچنین تاکید می‌کند: «اینها باید کاملا نشان دهند که در کنار آن رسالتی که برای مناطق قومی قائل هستند، یک رسالت ملی هم برای ایران قائلند و به دنبال توسعه همه مناطق ایران هستند.»
"انتظار شگفت‌انگیزی از فراکسیون نباید داشت"
مهری جعفری، وكیل پایه یک دادگستری که با مسائل قومیت‌ها آشناست از تاسیس فراکسیون مناطق ترک‌نشین استقبال می‌کند، ولی زیاد خوشبین نیست. وی انتقاد می‌کند: «اینها نمایندگان واقعی مردم نیستند زیرا سیستم انتخاباتی ایران دمکراتیک نیست. با این وجود تاسیس این فراکسیون می‌تواند یک مقدمه‌ای باشد که راه بیشتری برای گفت‌وگوی دمکراتیک باز شود. پرسش اساسی این است که نمایندگان تا چه حد وعده‌های خود را عملی کنند. کسی که از جناح راست می‌آید برای او در درجه اول سیاست حاکم در اولویت قرار می‌گیرد بنابراین ما نباید انتظار شگفت‌انگیزی از این نمایندگان داشته باشیم.»
این وکیل دادگستری مقیم لندن می‌گوید: «وجود اقلیت‌های اتنیکی قابل انکار نیست و نمایندگان این اتنیک‌ها باید بتوانند در مجلس فراکسیون‌های خود را تشکیل دهند تا مشکلات آنها شناسایی شود. تاسیس مثلا فراکسیون نمایندگان بلوچ می‌تواند امکانی باشد برای طرح فقر و عقب ماندگی بلوچ‌ها و یا تشکیل فراکسیون نمایندگان عرب می‌تواند مانع نفوذ افکار نژادپرستی در ایران شود. تاسیس چنین فراکسیون‌هایی خشونت را کم خواهد کرد و جلوی نفوذ افکار تجزیه‌طلبانه را می‌گیرد.»
بیشتر بخوانید: دو نماینده اهل سنت به هیئت رئیسه موقت مجلس راه یافتند
تشکیل فراکسیون مناطق ترک‌نشین به دلیل فراجناحی بودن و کثرت اعضای آن در میان رسانه‌ها و دولتمردان مخالفتی برنیانگیخت. بنابراین تاسیس چنین فراکسیونی به باور کارشناسان می‌تواند در تصمیات آتی دولت و مجلس در رابطه با مسائل و مشکلات مناطق ترک‌نشین تاثیرگذار باشد.