غبارروبی از کنفرانس بین‌المللی مقابله با گرد و غبار در تهران
۱۳۹۶ تیر ۱۵, پنجشنبه
نامش "پام" است و در واقع پایگاه اطلاع‌رسانی محیط زیست کشور است. پایگاهی که این روزها موضوع و خبر برای اطلاع‌رسانی کم ندارد. صرف‌نظر از کنفرانس بین‌المللی در تهران که به منظور مقابله با گرد و غبار برگزار شد، این نهاد به طور مستمر با پدیده ریزگردها در ۲۰ استان کشور و به‌ویژه در استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان سروکار دارد.
"کنفرانس بین‌المللی مقابله با گرد و غبار"، روز دوشنبه ۱۲ تیرماه کار خود را آغاز کرد و پس از سه روز بحث و تبادل نظر روز چهارشنبه ۱۴ تیرماه با صدور چند بیانیه به کار خود خاتمه داد. بیانیه‌های که الزام‌آور نیستند. تنها فراخوانی هستند به شنیدن پیام تلخ طبیعت و دعوتی برای همکاری‌های موثر در سطح منطقه و جهان.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
۴۳ کشور به دعوت ایران در این کنفرانس شرکت کردند. حال آنکه از ۵۸ کشور برای شرکت در این کنفرانس دعوت شده بود. ۷ نفر از سوی سازمان ملل متحد دعوت ایران را پذیرا شدند و برای همدلی و همراهی با کشورهای منطقه به تهران سفر کردند.
در بین این ۴۳ کشور نمایندگانی هم از کشورهای عراق، قطر، افغانستان، ترکیه و عمان در کنفرانس تهران حضور داشتند. اما صندلی نمایندگان کشورهای دیگر منطقه و از آن جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین خالی بود.
این در حالی است که کشورهای یادشده نه تنها خود با پدیده طوفانهای شن و ریزگردها روبه‌رو هستند، بلکه بخشی از هزینه این بلای بزرگ را باید روی صورتحساب آن‌ها نوشت.
بیشتر بخوانید: بیش از دو سوم تالاب‌های ایران در معرض خطر هستند
کنفرانس بر اهمیت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در عرصه مقابله با ریزگردها تاکید نهاد و این خواستی بود که هم از سوی حسن روحانی و هم از سوی معاونش، معصومه ابتکار مطرح شده بود. خانم ابتکار ضمن معاونت رئیس‌جمهور، وظیفه ریاست سازمان حفاظت از محیط زیست ایران را نیز برعهده دارد.
محاصره خوزستان از ۶ جهت
وضعیت خوزستان، به‌ویژه شهر اهواز، از حیث طوفانهای شن و ریزگردها بسیار وخیم گزارش شده است. اکنون دو دهه است که استان خوزستان از پدیده گرد و غبار رنج می‌برد. آماری که درباره وضعیت این استان منتشر شده، آماری است تکان‌دهنده.
بیش از یک و نیم میلیون هکتار از اراضی این استان را بیابان و تپه‌های شنی تشکیل می‌دهند. این در حالی است که این استان زمین‌های کشاورزی فراوان دارد و رودخانه‌های آن پر آب هستند.
خبرگزاری مهر با انتشار گزارشی درباره وضعیت ریزگردها و طوفانهای شن نوشته است که استان خوزستان از ۶ جهت در محاصره شن‌های روان قرار دارد.
مشکل گرد و غبار و طوفانهای شن تنها به استان خوزستان محدود نمی‌شود. بر اساس گزارش‌های رسمی منتشرشده، ۲۰ استان کشور از پدیده گرد و غبار رنج می‌برند.
پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم ریزگردها
بیماری‌های ریوی و تنفسی از جمله پیامدهای مستقیم طوفانهای شن و ریزگردها هستند. اما آسیب‌ها و زیان‌های ناشی از وزیدن طوفانهای شن به مراتب از تاثیرات منفی این پدیده بر سلامتی شهروندان بیشتر است. اگر خواسته باشیم نگاهی گذرا به پیامدهای این پدیده داشته باشیم، می‌توانیم موارد زیر را برشماریم:
• کشاورزی: بسیاری از اراضی کشاورزی در اثر طوفانهای شن از بین می‌روند. سطح قابل کشت زمین‌های حاصلخیز کشور ظرف ۴ دهه گذشته و به موازات اوج گرفتن پدیده گرد و غبار به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته است. در استان خوزستان، به‌رغم وجود زمین‌های حاصلخیز، فعالیت‌های کشاورزی افت کرده است. به گونه‌ای که کشت تابستانی در این استان تقریبا به حالت تعطیل در آمده است.
• بیابان‌زایی: در اثر شدت گرفتن طوفانهای شن، مساحت بیابان‌های کشور در حال افزایش است. فعالیت‌های صورت گرفته از سوی مسئولان در راستای بیابان‌زدایی هنوز کارگر واقع نشده است. به عنوان نمونه سطح بیابان‌های استان خوزستان به ۵۰ درصد مساحت زیر کشت این استان رسیده است.
آمار رسمی منتشر شده حکایت از آن دارد که خطر بیابانی شدن حدود ۱۰۰ میلیون هکتار زمین در ایران را تهدید می‌کند.
• کم‌آبی: طوفانهای شن و گرد و غبار نه تنها باعث ضایع شدن آب رودخانه‌ها می‌شوند، بلکه ادامه این روند به خشک شدن رودها نیز می‌انجامد. در عین حال، همین موضوع باعث کاهش میزان آب آشامیدنی نیز می‌گردد. به عنوان نمونه، استان خوزستان اکنون با پدیده کم‌آبی نیز روبه‌رو شده است و مسئولان آب آشامیدنی این استان را جیره‌بندی کرده‌اند.
• شهرنشینی: آسیب‌های ناشی از افزایش گرد و غبار و وزش طوفانهای شنی تنها به اراضی کشاورزی و زمین‌های قابل کشت محدود نمی‌شود. شهرنشینی نیز در اثر این پدیده آسیب می‌بیند. کیفیت زندگی در شهرهایی که در معرض طوفانهای شن واقع هستند، به شدت کاهش می‌یابد. طوفانهای شن به فعالیت‌های اقتصادی نیز آسیب می‌رساند.
• مهاجرت: بسیاری از مردم خوزستان در اثر شدت گرفتن گرد و غبار این استان را ترک کرده‌اند. نرخ رشد جمعیت در استان خوزستان پیش از انقلاب بالاتر از نرخ متوسط رشد جمعیت در کل کشور بود. حال روند عکس آن طی می‌شود. پس از پایان جنگ ایران و عراق، نرخ رشد جمعیت این استان افزایش یافته بود و بسیاری از کسانی که در اثر جنگ خانه و کاشانه خود را ترک کرده بودند، به خوزستان بازگشتند.
بیشتر بخوانید: هشدارهای پیاپی درباره ریزگردها و آلودگی هوا در ایران
اکنون اما در سایه طوفانهای شن و ریزگردها، بار دیگر شاهد کاهش شمار ساکنان این استان هستیم. به‌ویژه نخبگان و کارآفرینان این استان هستند که تصمیم به مهاجرت می‌گیرند.
مقابله با گرد و غبار
مجید شفیع‌پور، رئیس مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست ایران درباره "بیانیه وزرا" که یکی از بیانیه‌هایی است که در کنفرانس بین‌المللی مقابله با گرد و غبار منتشر شده به علت‌های موثر در ایجاد ریزگردها و طوفانهای شن پرداخته و علت‌های "انسان‌ساز" را از علت‌های طبیعی جدا کرده و خواستار مقابله با علت‌های "انسان‌ساز" این پدیده شده است.
به باور شفیع‌پور، گسترش مساحت بیابانی کشور بر اثر خشکسالی یا گرمایش جهانی بخشی از "علت‌های طبیعی" هستند. حال آنکه، بسیاری از پژوهشگران مسائل اقلیمی معتقدند که بخشی از موضوع گرمایش جهان نیز مستقیما با فعالیت‌های انسان مربوط است.
آنچه شفیع‌پور یا معصومه ابتکار، معاون حسن روحانی در کنفرانس بین‌المللی مقابله با گرد و غبار مطرح کرده‌اند، از یک منظر رویکردی اصولی به پدیده ریزگردها به حساب می‌آید و آن اینکه مقابله با ریزگردها توسط یک کشور ممکن نیست.
تردیدی نیست که پدیده ریزگردها، پدید‌ه‌ای ملی نیست، بلکه موضوعی منطقه‌ای و چه بسا بین‌المللی است. خانم ابتکار در سخنرانی خود اظهار داشت که ۸۰ درصد علت‌های افزایش گرد و غبار در ایران را باید به حساب کشورهای همسایه نوشت و تنها ۲۰ درصد از این مشکل ناشی از مدیریت غلط داخلی است.
روحانی و عذاب الهی
روحانی در سخنرانی افتتاحیه کنفرانس یادشده همه کشورهای منطقه را نام برد و مسئولیت هر یک را در زمینه مقابله با گرد و غبار یادآور شد. روحانی از همه کشورهای منطقه خواست در زمینه مقابله با این پدیده منفی با یکدیگر همراهی کنند.
رئیس جمهور ایران به ساخت ۲۲ سد در ترکیه اشاره نمود و تاثیرات این اقدام را برای ایران و عراق بسیار مخرب ارزیابی کرد.
روحانی خواستار احترام گذاشتن به "حقوق طبیعت" شد و پدیده ریزگردها را نتیجه اقدامات ۳۰، ۴۰ ساله ایران و شماری از کشورهای منطقه دانست. روحانی با تاکید بر "حقوق طبیعت" همچنین هشدار داد که نادیده گرفتن این حقوق عملا پیامدهای ناگواری خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: بار دیگر توفان شن در سیستان مردم را خانه‌نشین کرد
بر اساس گزارشی که خبرگزاری دانشجویی (ایسنا) منتشر کرده، سخنان روحانی بار دیگر توسط رسانه‌های مخالف دولت "تحریف" شده است. رسانه‌های مخالف دولت مدعی شده‌اند که از نظر حسن روحانی، گرد و غبار و ریزگردها در خوزستان نتیجه عذاب الهی و روی آوردن به منکرات از سوی مردم این استان بوده است.
کیهان با انتشار مقاله‌ای با تیتر "رئیس‌جمهور مسائل خوزستان را به عذاب الهی نسبت داد" به اظهارات روحانی پرداخت و پدیده گرد و غبار در استان خوزستان را ناشی از ناکارآمدی دولت دانست.
حسن روحانی برخلاف ادعای روزنامه "کیهان" یا "وطن امروز" گفته بود که دفاع از محیط زیست خود یک "معروف" است و زیر پا گذاشتن این "معروف" پیامدهای ناگواری دارد. پیامدهایی که او آن‌ها را "عذاب الهی" خوانده بود.