جان بولتون چقدر قدرت خواهد داشت؟

جان بولتون تا پیش از این در شبکه فاکس‌نیوز مفسر سیاست خارجی ایالات متحده بود. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، که گفته می‌شود برنامه این شبکه را هر روز دنبال می‌کرده، بولتون را از تلویزیون به کاخ سفید آورد. حال او به عنوان مشاور امنیت ملی، زیر دست قدرتمندترین مرد جهان انجام وظیفه خواهد کرد.

با ورود بولتون به کاخ سفید، یک تندروی دیگر به پیرامونیان ترامپ افزوده شده است. تارنمای اینترنتی هفته‌نامه آلمانی اشپیگل در گزارشی در روز شنبه (۲۴ مارس/ ۴ فروردین) به حدود قدرت جان بولتون در پست جدیدش پرداخته و نوشته است که او "سگ درنده نومحافظه‌کار"ی نامیده می‌شود که هنوز هم از حمله نظامی به عراق دفاع می‌کند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

مشاور امنیت ملی اما نخستین مقام سیاسی بولتون نیست. جرج دبلیو بوش او را در سال ۲۰۰۵ میلادی به سمت سفیر آمریکا در سازمان ملل منصوب کرد. آن زمان نیز مقاومت‌های آشکاری در برابر ترفیع بولتون وجود داشت. از جمله صد دیپلمات آمریکایی نامه‌ای به سناتورها نوشتند و خواستار رد نامزدی بولتون برای این مقام شدند؛ تلاشی که البته نافرجام ماند.

مشاور امنیت ملی می‌تواند مستقیما از سوی رئیس جمهوری آمریکا تعیین شود و ترکیب پرسنل کاخ سفید نیازی به تأیید جداگانه مجلس سنا ندارد.

میزان نفوذ و نقش آتی بولتون

مشاور امنیت ملی، طبق تعریف، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی و امنیتی دولت و یکی از مهم‌ترین مشاوران رئیس جمهوری است. او به رئیس جمهوری گزارش مستقل ارائه می‌کند و از جمله در جریان دیدار با پلیس فدرال (اف‌بی‌آی) یا وزارت دفاع (پنتاگون) در کنار رئیس جمهوری خواهد بود. دفتر بولتون در کاخ سفید در کنار دفتر ریاست جمهوری آمریکا قرار دارد و "دستیار رئیس جمهوری در امور امنیت ملی" عنوان رسمی مقام جدیدش خواهد بود.

استیون هادلی، مشاور امنیت ملی دوران جرج دبلیو بوش، شغل خود را چنین توصیف کرده بود: «واسطه‌ای صادق باش؛ منصفانه، شفاف و همه‌جانبه رئیس جمهوری را مطلع کن؛ اعتماد همکاران‌ات را جلب کن، نامحسوس باش، تا حدود زیادی از کمک همکاران‌ات بی‌نیاز شو و محرمانه به رئیس جمهوری مشاوره بده».

مشاور امنیت ملی نه تنها دستورالعمل‌های روزانه امنیتی رئیس جمهوری را سازماندهی می‌کند، بلکه همچنین به جمع‌آوری یافته‌های وزارتخانه‌ها و سرویس‌های امنیتی مختلف که سپس در شورای امنیت ملی (NSC) مورد بحث قرار می‌گیرند، می‌پردازد. افزون بر این، او تدابیر مختلف برای مواجهه با بحران‌های موجود را هماهنگ و استراتژی‌هایی را در این خصوص تدوین می‌کند. او بایستی، در جریان عمل به چنین وظایفی، همواره خط مشی رئیس جمهوری آمریکا به‌خصوص سیاست‌های اقتصادی و دیپلماتیک او را در مد نظر داشته باشد. علاوه بر این قرار است که پست مشاور امنیت ملی عاری از تأثیر جریان‌های سیاسی باشد.

با بمب علیه بمب

شورای امنیت ملی به رئیس جمهوری آمریکا در خصوص مهم‌ترین مسایل سیاست خارجی و امنیتی مشاوره می‌دهد. این نهاد در اصل متشکل از معاون رئیس جمهوری، وزیر خارجه، وزیر خزانه‌داری، وزیر دفاع و مشاور امنیتی است. رئیس جمهوری رئیس شورا است.

بیشتر بخوانید: واکنش بروجردی به انتصاب بولتون: نگاه به شرق را تقویت کنیم

در حال حاضر نحوه  برخورد با ایران و کره شمالی در کانون بحث‌های شورای امنیت ملی آمریکا قرار دارد. جان بولتون خود در مقاله‌ای در "نیویورک تایمز" در سال ۲۰۱۵ خط مشی مشاور جدید امنیت ملی را چنین تعریف کرده بود: «ما باید برای جلوگیری از بمب‌های ایران این کشور را بمباران کنیم». او برای حل مشکل کره شمالی نیز راه حل رادیکال مشابهی دارد و اخیرا دوباره از حمله پیشگیرانه به این کشور حمایت کرده است.

تصمیم تعیین‌کننده ترامپ در میزان قدرت بولتون

میزان تأثیر شورای امنیت ملی بر سیاست‌های آمریکا بستگی زیادی به تصمیم و اراده رئیس جمهوری این کشور دارد. پرزیدنت جان اف کندی از قدرت شورای امنیت ملی کاست و بر قدرت خود افزود و لیندون جانسون، سی و ششمین رئیس جمهوری آمریکا که اهمیت چندانی برای سیاست خارجی قائل نبود، این نهاد را تا آنجا که می‌شد نادیده گرفت.

گرچه مشاور امنیت ملی از لحاظ رسمی مرتبط با وزارت خارجه است، اما در واقع بایستی مستقل عمل کند؛ امری که اصطکاک‌آفرین است. اختلاف زبیگنیف برژینسکی، مشاور امنیت ملی جیمی کارتر، با سایروس ونس، وزیر خارجه وقت آمریکا، در رابطه با نحوه برخورد با شوروی سابق به همین دلیل بود. جدال لفظی این دو به رسانه‌های عمومی هم کشیده شد و به اعتبار شورای امنیت ملی آمریکا ضربه زد. کاندولیزا رایس، نخستین زنی که در مقام مشاور امنیت ملی قرار گرفت، نیز با دیک چنی، معاون جرج دبلیو بوش، وارد جدالی از همین نوع شد.

انتصاب مناقشه‌برانگیز بنن

شورای امنیت ملی آمریکا از زمان آغاز به کار دولت ترامپ نیز در کانون توجه قرار گرفت. ترامپ در ژانویه ۲۰۱۷ تصمیم گرفت که مشاور ارشد جنجال‌برانگیز خود استیون بنن را در "کمیته سران" شورای امنیت ملی جای دهد. او هم‌زمان سرپرست سازمان اطلاعات ملی و رئیس کل ستاد ارتش را از تیم خود کنار گذاشت.

ترامپ این گام را در آن هنگام از طریق فرمانی، برخلاف نظر منتقدان‌اش، عملی کرد. منتقدان ترامپ انتصاب بنن را در راستای سیاسی کردن شورای امنیت ملی و قربانی کردن شایسته‌سالاری و تخصص‌گرایی می‌دیدند. در این میان اما ساختار این نهاد دوباره به حالت اول برگشته و بنن دیگر در کاخ سفید فعالیت نمی‌کند.

بیشتر بخوانید: جان بولتون؛ میخ تابوت برجام؟

جان بولتون در آغاز فعالیت‌اش در پست مشاور امنیت ملی، علاوه بر مواجهه با انتقادات موجود به شخص خود، با مشکلات ساختاری نیز مواجه خواهد بود. هنوز چه در وزارتخانه‌های خارجه و دفاع و چه در سرویس‌های اطلاعاتی پست‌های مهم اشغال‌نشده‌ای وجود دارند. یکی از عاجل‌ترین این پست‌ها، با توجه به مناقشه کره شمالی، پست خالی سفیر آمریکا در کره جنوبی است؛ خلئی که بولتون را از یکی از مهم‌ترین منابع‌اش محروم می‌کند.