Σχοινάς στην DW: «Τα καταφέραμε στην Κομισιόν»

Είναι ο πρώτος Έλληνας αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ιστορία του θεσμού. Συναντήσαμε τον Μαργαρίτη Σχοινά στο Στρασβούργο στα τέλη Απριλίου, στην τελευταία Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πριν από τις ευρωεκλογές. Σε πλήρη εξέλιξη βρισκόταν τις ημέρες εκείνες ένα …μπαράζ σημαντικών νομοθετημάτων, όπως η ψηφοφορία για τους επικαιροποιημένους κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας στα πλαίσια του Συμφώνου Σταθερότητας. «Δεν μου κάνει εντύπωση ότι στην τελευταία Ολομέλεια κλείνουν εκκρεμότητες» λέει ο ίδιος και υποστηρίζει ότι οι βασικές στοχεύσεις της Κομισιόν «έχουν ολοκληρωθεί, έχουν γίνει νομοθεσία. Αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία, γιατί αυτή η πενταετία δεν ήταν προβλέψιμη. Είχαμε κρίσεις ιστορικές, πρωτόγνωρες. Το συμπέρασμα είναι ότι τα καταφέραμε».

Ποιος είναι όμως ο δικός του, προσωπικός απολογισμός; Το 2019 ο ορισμός του Μαργαρίτη Σχοινά ως αντιπροέδρου με αρμοδιότητα την «Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής» προκαλούσε αμηχανία. Κάποιοι έλεγαν ότι δεν αντιλαμβάνονται το νόημα του χαρτοφυλακίου, άλλοι ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για «χαρτοφυλάκιο μεταναστευτικής πολιτικής». Ο ίδιος αισθάνεται δικαιωμένος σήμερα. «Οι μεγάλες επιτυχίες της Ευρώπης σε αυτή την πενταετία έγιναν ορατές και εφικτές μέσα στο δικό μου πεδίο αρμοδιοτήτων, που εμένα μου αρέσει να το περιγράφω ως η 'ανθρωποκεντρική Ευρώπη'» λέει ο Μαργαρίτης Σχοινάς στην Deutsche Welle. «Η Ευρώπη τα κατάφερε στην επιτυχημένη διαχείριση της πανδημίας, με το μεγαλύτερο εμβολιαστικό πρόγραμμα στην ανθρωπότητα, με το πιστοποιητικό κινητικότητας. Στην 'Ευρώπη των ευκαιριών' τριπλασιάσαμε τους πόρους για το Erasmus, φτιάξαμε κοινές συμμαχίες πανεπιστημίων, προτείναμε ένα κοινό ευρωπαϊκό πτυχίο. Η κορωνίδα των επιτευγμάτων μας ήταν φυσικά η πρόσφατη υιοθέτηση του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, μία ιστορική συμφωνία μετά από δεκαετίες αποτυχημένων προσπαθειών.      

Απαραίτητοι οι συμβιβασμοί…

Η αλήθεια είναι βέβαια ότι ο συμβιβασμός «της τελευταίας στιγμής» για το μεταναστευτικό έκανε δεκτή την απαίτηση των Ανατολικοευρωπαίων να μην υπαχθούν σε μηχανισμούς για τον υποχρεωτικό διαμοιρασμό μεταναστών στην «ΕΕ των 27», άρα έλαβε υπόψη τα συμφέροντά τους σε μεγάλο βαθμό. Μήπως σε υπερβολικό βαθμό; «Κοιτάξτε, οι αρχικές μας προτάσεις και ο τελικός συμβιβασμός έγιναν γύρω από μία ζώνη, την οποία μου αρέσει να την περιγράφω ως έναν 'διάδρομο προσγείωσης', δηλαδή ένα σημείο, στο οποίο όλοι θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε» λέει ο Μαργαρίτης Σχοινάς. «Δεν χτίσαμε τον Παρθενώνα, δεν είναι ένα οικοδόμημα τέλειο σε όλες του τις πλευρές. Αλλά είναι η πρώτη φορά που η Ευρώπη συμφωνεί στις βασικές παραμέτρους του μεταναστευτικού».

Ανοιχτή εκκρεμότητα παραμένει όμως και η «ενιαία αγορά κεφαλαίων». Όπως συμβαίνει με πολλά ευρωπαϊκά νομοθετήματα, όλοι συμφωνούν επί της αρχής, αλλά όσο εστιάζουν στις επί μέρους πτυχές, τόσο πιο εμφανείς γίνονται οι διαφωνίες. Για παράδειγμα, ελάχιστοι συμφωνούν στην ανάγκη να καθιερωθεί ένα ενιαίο πτωχευτικό δίκαιο σε όλη την ΕΕ. 

«Σωστά επισημαίνετε ένα θέμα το οποίο είναι μια ιστορική περίπτωση που η Ευρώπη προσπαθεί, αλλά δεν καταφέρνει να υπερβεί τον πήχυ των προσδοκιών», λέει ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν στην Deutsche Welle. «Χρειαζόμαστε όντως μία ένωση κεφαλαίων, γιατί δεν μπορεί οι χρηματοδοτικές δυνατότητες στην Ευρώπη να είναι αποκλειστικά στα χέρια του τραπεζικού συστήματος. Και στις ΗΠΑ και αλλού οι ανταγωνιστές μας έχουν καταφέρει να χτίσουν μία ένωση κεφαλαίων, που έχει μέσα την τραπεζική διάσταση, αλλά έχει και άλλες. Εμείς δεν τα καταφέραμε. Πρέπει λοιπόν να συνεχίσουμε να δουλεύουμε σε αυτό το πεδίο, να κάμψουμε τις αντιστάσεις των κρατών-μελών που πιστεύουν ότι οι εθνικές προσεγγίσεις και στο πτωχευτικό δίκαιο και στη διαχείριση κεφαλαίων είναι καλύτερες από τους κοινούς κανόνες».

Η «δύσκολη δουλειά» της Επιτροπής

Στο σημερινό πλαίσιο του ευρωπαϊκού συστήματος για την εξισορρόπηση των εξουσιών η Κομισιόν κατέχει έναν ιδιόμορφο ρόλο. Μπορεί να προτείνει νέους νόμους, αλλά όχι και να τους υλοποιεί χωρίς τη συγκατάθεση των εθνικών κυβερνήσεων και του Ευρωκοινοβουλίου. Ποια περιθώρια χειρισμών έχει λοιπόν η Κομισιόν όταν δυσκολεύουν τα πράγματα; Απλώς αναβάλλει το θέμα; Ή αναζητεί μία «συμμαχία των προθύμων», για να προχωρήσει;

«Παρεμβαίνουμε, όπως σωστά λέτε, στην αρχή και στο τέλος της νομοθετικής διαδικασίας, αλλά όχι στη μέση» λέει ο Μαργαρίτης Σχοινάς. «Αυτή μοιράζεται ανάμεσα στους δύο συννομοθέτες, το Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο. Εκεί ο ρόλος της Επιτροπής είναι ο ρόλος του έντιμου μεσίτη. Ακριβώς επειδή δεν έχουμε την αρμοδιότητα των αποφάσεων, έχουμε καθήκον να ωθούμε τους δύο συννομοθέτες σε συμφωνίες, να φτιάχνουμε τις συντεταγμένες πιθανών συμβιβασμών. Είναι μια δύσκολη δουλειά, αλλά αποδίδει καρπούς κάθε φορά που γίνεται σωστά».

Βασική παράμετρος της δουλειάς στις Βρυξέλλες είναι και η συνεχής επαφή με τους ευρωβουλευτές. Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν τονίζει ότι «αυτή η σχέση είναι συμβιωτική. Δεν υπάρχει περίπτωση ένας Επίτροπος να πετύχει τους σκοπούς και τις στοχεύσεις του, αν δεν βρει μία λειτουργική σχέση εργασίας με τους ευρωβουλευτές και αντίστροφα ένας ευρωβουλευτής ποτέ δεν θα είναι απόλυτα πετυχημένος, αν δεν έχει την Επιτροπή δίπλα του σε κρίσιμες αποφάσεις». Ο ίδιος δηλώνει ευχαριστημένος για τη συνεργασία του με τους Έλληνες ευρωβουλευτές «οι οποίοι ποτέ σε κρίσιμες στιγμές δεν έχασαν την επαφή τους με τον Έλληνα Επίτροπο», όπως επισημαίνει.

Τί γίνεται όμως με το διαχρονικό αίτημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να μοιραστεί το «δικαίωμα της νομοθετικής πρωτοβουλίας» (δηλαδή το δικαίωμα να προτείνει έναν νέο νόμο), κάτι που σήμερα αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο της Κομισιόν;  

«Πιστεύω ότι το να μοιραστεί η Επιτροπή το μονοπώλιο της νομοθετικής πρωτοβουλίας δεν θα ήταν απόλυτα συμβατό με τις Συνθήκες», λέει ο Μαργαρίτης Σχοινάς. «Αλλά νομίζω ότι έχουμε κάνει βήματα τα τελευταία χρόνια, έτσι ώστε να δεσμευόμαστε ως Επιτροπή ότι κάθε πρωτοβουλία ψηφισματικού χαρακτήρα που προέρχεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να λαμβάνει μία τεκμηριωμένη απάντηση και μια υπόσχεση της Επιτροπής να τη δει προσεκτικά. Είτε με τη λογική της έγκρισης, είτε με τη λογική της μη έγκρισης».

Τι φέρνει το μέλλον;

Εν είδει επιλόγου, ένα εύλογο ερώτημα για έναν έμπειρο Έλληνα των Βρυξελλών, καθώς ολοκληρώνεται η πρώτη πενταετία για την Επιτροπή της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: Πού θα βρίσκεται άραγε στα επόμενα πέντε χρόνια ο Μαργαρίτης Σχοινάς; «Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι στα χέρια του Έλληνα πρωθυπουργού» λέει ο ίδιος. «Όπως ξέρετε, είναι οι κυβερνήσεις που προτείνουν τους Επιτρόπους. Νομίζω είναι λογικό να πούμε ότι οι αποφάσεις είναι μπροστά μας. Ή, στο λαϊκότερο: Κοντός ψαλμός αλληλούια…».