Τουρκικά ΜΜΕ: μεταξύ λογοκρισίας και αυτολογοκρισίας

Ο τούρκος δημοσιογράφος Μπαχαντίρ Οζγκιούρ εργάστηκε 12 χρόνια σε τουρκικά μέσα ενημέρωσης. Πρόσφατα υπέβαλε την παραίτησή του. «Όταν ο πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ παρουσίασε τον περασμένο Ιανουάριο σε διευθυντές και εκπροσώπους ΜΜΕ το σχέδιο 15 σημείων του, εν είδει κανονισμού για τα ρεπορτάζ που αφορούν τη στρατιωτική επίθεση στη Συρία, ήρθε για μένα η στιγμή που έπρεπε να πάρω τις αποφάσεις μου. Διάβασα αυτά τα 15 σημεία και διαπίστωσα ότι δεν πληρούν ούτε καν τις ελάχιστες προδιαγραφές για την άσκηση του δημοιογραφικού επαγγέλματος. Δεν μπορούσα να εργαστώ κάτω από αυτές τις συνθήκες, γι' αυτό και παραιτήθηκα», λέει στην DW.

Ο πρώην εργοδότης του, ο όμιλος Dogan, η μεγαλύτερη μιντιακή επιχείρηση στην Τουρκία, πωλήθηκε πριν από μερικές εβδομάδες στον όμιλο Demirören, που είναι γνωστός για την εγγύτητά του στον τούρκο πρόεδρο Ερντογάν. Αυτή η πώληση ήταν ακόμη μια αφορμή για ορισμένους δημοσιογράφους να αλλάξουν εργοδότη ή απλά να παραιτηθούν.

Πρόστιμα εκατομμυρίων για προϊόντα ερευνητικής δημοσιογραφίας

Σύμφωνα με τον τούρκο δημοσιογράφο, τα ρεπορτάζ σχετικά με «συγκεκριμένα θέματα» έγιναν απαγορευτικά από το 2002, όταν ανέλαβε την εξουσία το κόμμα AKP του Ταγίπ Ερντογάν. Ο ίδιος αναφέρει μια περίπτωση που αφορά το διάστημα της εργασίας του στο οικονομικό περιοδικό Referans. Το αντικείμενο μιας δημοσιογραφικής έρευνας τότε ήταν πώς συγγενείς ορισμένων βουλευτών του AKP κατόρθωσαν ξαφνικά να γίνουν επιτυχημένοι επιχειρηματίες.

Μετά τη δημοσίευση του συγκεκριμένου άρθρου επιβλήθηκε φορολογικό πρόστιμο ύψους 6,8 εκατομμυρίων λιρών (1,5 εκ. ευρώ) στο περιοδικό. Από τότε, σύμφωνα με τον Οζγκιούρ, έγινε εξαιρετικά δύσκολη η δημοσίευση άρθρων για περιπτώσεις διαπλοκής ανάμεσα στον επιχειρηματικό κόσμο και μέλη της κυβέρνησης.

Ένα άλλος τούρκος δημοσιογράφος που προτίμησε να μιλήσει ανώνυμα στην DW και εργάζεται σε εγχώριο σταθμό, περιγράφει πως λειτουργούν οι μηχανισμοί λογοκρισίας: «Μερικές φορές οι συντάκτες και οι ρεπόρτερ λαμβάνουν e mail, κάποια τηλεφώνημα ή ένα μήνυμα μέσω Whatsapp με τη 'δημοφιλέστερη' αυτό το διάστημα πρόταση που λέει ότι 'έχουμε ήδη αναφερθεί επαρκώς στη συγκεκριμένη είδηση'. Μετά από αυτό το μήνυμα αρχίζει μια συνειδησιακή μάχη. Τότε απευθύνεται κανείς στον προϊστάμενο, γνωρίζοντας όμως καλά ότι αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα», αναφέρει ο τούρκος δημοσιογράφος.

Ο «ιός» της αυτολογοκρισίας

Ένας άλλος τούρκος δημοσιογράφος, που επίσης μίλησε ανώνυμα στην DW, εργάζεται στα παραδοσιακά, τα λεγόμενα mainstream μέσα ενημέρωσης της χώρας του. Κατά τη γνώμη του, οι τούρκοι συνάδελφοί του έχουν στο μεταξύ εσωτερικεύσει σε τόσο μεγάλο βαθμό την αυτολογοκρισία, ώστε προτιμούν πλέον να αποφεύγουν ορισμένα θέματα ή τη χρήση συγκεκριμένων διατυπώσεων κατά τη σύνταξη των άρθρων τους.

Όπως επισημαίνει, τόσο ο ίδιος όσο και οι συνάδελφοί του έχουν αναπτύξει ένα «αισθητήριο» για θέματα που πιθανότατα δεν θα αρέσουν στην τουρκική κυβέρνηση. Αυτά τα θέματα προτιμούν να μην τα αγγίζουν, λέει, τονίζοντας ότι «η αυτολογοκρισία εξαπλώνεται σαν ιός».

Μπουρτσού Καρακάς / Άρης Καλτιριμτζής