Ερντογάν και Πούτιν: Προσέγγιση σε χρόνο-ρεκόρ

Η ψύχρανση των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας διήρκεσε περίπου επτά μήνες, η αναθέρμανση ούτε καν έξι εβδομάδες. Σήμερα ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν επισκέπτεται τον Ρώσο ομόλογό του Βλάντιμιρ Πούτιν στη γενέτειρά του Αγία Πετρούπολη. Εκεί ολοκληρώνεται η πορεία του Ερντογάν προς την Κανόσσα και η στροφή 180 μοιρών στις σχέσεις των δύο χωρών.

Η πρώτη γονυκλισία του Ερντογάν έγινε στα τέλη Ιουνίου με επιστολή προς τον Πούτιν. Εξέφραζε τη λύπη του για την κατάρριψη ρωσικού μαχητικού στις 24 Νοεμβρίου 2015 από την τουρκική αεροπορία στα σύνορα Τουρκίας και Συρίας. Ζητούσε μάλιστα συγγνώμη από τις οικογένειες των δύο θυμάτων. Η κατάρριψη του αεροπλάνου είχε παγώσει τις σχέσεις των δύο χωρών. Η Ρωσία επέβαλε εμπάργκο στα τουρκικά προϊόντα και σταμάτησε τις πτήσεις τσάρτερ με Ρώσους τουρίστες προς την Τουρκία. Η Μόσχα πάγωσε επίσης δύο μεγάλα σχέδια: την κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου μέσω της Μαύρης Θάλασσας και ενός πυρηνικού εργοστασίου. Αύριο Πούτιν και Ερντογάν θα αποφασίσουν τί θα γίνει με τα δύο έργα.

Κωλοτούμπα στο άψε-σβήσε

Η επαναπροσέγγιση εκπλήσσει τους παρατηρητές, αν λάβει κανείς υπόψη το δριμύ κλίμα των τελευταίων μηνών μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας. Ο Ερντογάν δήλωνε ότι η χώρα του δεν ανέχεται παραβιάσεις του εναέριου χώρου της και το ΝΑΤΟ φοβόταν κλιμάκωση ανάμεσα στη Μόσχα και την Άγκυρα. Ο Πούτιν από την πλευρά του χαρακτήριζε την κατάρριψη «μαχαίρωμα πισώπλατα» και κατηγορούσε την «κυβερνητική κλίκα» στην Άγκυρα για παράνομο εμπόριο πετρελαίου με το Ισλαμικό Κράτος.

Προφανώς ο ρωσικός θυμός καταλάγιασε μέσα σε λίγες εβδομάδες. Λίγες μόνο μέρες μετά την επιστολή Ερντογάν οι δύο άνδρες τηλεφωνήθηκαν και συμφώνησαν να συναντηθούν αύριο. Ο Πούτιν ήρε την απαγόρευση τσάρτερ προς τη Ρωσία στα τέλη Ιουλίου. Μετά το πραξικόπημα στην Τουρκία μάλιστα υπήρξε και δεύτερο τηλεφώνημα, αυτή τη φορά με πρωτοβουλία του Πούτιν. Η Άγκυρα από την πλευρά της έχει συλλάβει τους δύο πιλότους που κατέρριψαν το ρωσικό μαχητικό και έχει αφήσει να διαφανεί ότι θα μπορούσε να καταβάλει αποζημιώσεις στις οικογένειες των θυμάτων.

Προσέγγιση μετ' εμποδίων

Ρώσοι αναλυτές πιστεύουν ότι οι εξελίξεις στην Τουρκία μετά το πραξικόπημα ευνοούν την προσέγγιση με τη Ρωσία. Η κριτική της ΕΕ, των ΗΠΑ και της Δύσης γενικότερα για την περιστολή των δημοκρατικών δικαιωμάτων μετά το πραξικόπημα απωθεί την Άγκυρα. Δεν αποκλείεται μάλιστα η Ρωσία να γίνει το νέο στήριγμα της Άγκυρας, πιστεύει ο Βίκτωρ Ραγέφσκι από το ρωσικό Ινστιτούτο Πολιτικών και Κοινωνικών Μελετών για την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. «Το τελευταίο διάστημα», υπενθυμίζει μιλώντας στη DW, «γινόταν κάθε τόσο λόγος για ένταξη της Τουρκίας στην Οργάνωση Συνεργασίας της Σαγκάης και την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση.» Και στους δύο αυτούς οργανισμούς κινητήρια δύναμη είναι η Ρωσία.

Ο Ραγέφσκι πιστεύει ότι οι ρωσοτουρκικές οικονομικές σχέσεις θα μπορούσαν να αναθερμανθούν «σχετικά γρήγορα». Η πολιτική επαναπροσέγγιση αντίθετα θα είναι δυσκολότερη. «Το βασικό πρόβλημα λέγεται Συρία», επισημαίνει ο ειδικός. Η Τουρκία θέλει κυβερνητική αλλαγή στη Δαμασκό, η Ρωσία στηρίζει πολιτικά και στρατιωτικά τον νυν πρόεδρο Μπασάρ Άσαντ.

Ρόμαν Γκοτσαρένκο / Σπύρος Μοσκόβου